شهرستان درگز

درگز سرزمینی با تمدن بیش از هفت هزار سال از یک طرف مرکز حکومت پارتیان و از طرفی نشان از زرتشتیان یکتا پرست دارد و کتاب مقدس زرتشتیان (اوستا) قدیمی ترین کتابی است که نام ابیورد در آن آمده است. از سویی به علت نزدیکی به مرو مرکز امپراطوری جهان اسلام مورد رفت و آمد شخصیت های سیاسی و علمی روزگار بوده و از مردمان اینجا مردمانی صاحب فکر و صاحب شخصیت و صاحب فرهنگ و اندیشه و تمدن ساخته است.
درگز در اصل داراگرد (شهر دارا) بوده که تیرداد اشک دوم پادشاه اشکانیان در سال 237 قبل از میلاد مسیح آن را در ناحیه آپارات (پارت – یونانی) ساخت و پایتخت دوم خود قرار داد در دوران اسلام این به داراجز و درجز و بعدها به درگز تغییر نام داد.

شهرستان درگز از چهار بخش مرکزی، نوخندان، چاپشلو و لطف آباد تشکیل شده است. بخش نوخندان از دو دهستان به نامهای شهرستانه به مرکزیت برج قلعه شامل 18 آبادی و درونگر که 17 آبادی را در خود جای داده است. و بخش چاپشلو که شامل دهستان های قره باشلو و میانکوه که حدود 50 آبادی دارد و بخش لطف آباد از دو دهستان دیباج با 11 آبادی و هزار مسجد با 9 آبادی تشکیل شده است. جمعیت شهرستان طبق سرشماری سال 1375 به 78100 نفر می باشد. راه هوایی و ریلی ندارد راه های زمینی از نوع راه شوسه می باشد.

سهم جمعیت این شهرستان از کل استان 3/1 درصد است.
مردم این شهرستان به زبانهای ترکی، کردی، ترکمنی و فارسی صحبت می کنند. شهرستان درگز از طوایف مختلفی چون کرد و ترک و فارس و ترکمن و عرب تشکیل شده است که هر یک از این اقوام به شاخه های مختلفی نیز تقسیم می شوند.

شهرستان درگز به فاصله 258 کیلومتری از مرکز استان واقع است. در طول جغرافیایی 59 درجه و 6 دقیقه و عرض جغرافیایی 37 درجه و 26 دقیقه واقع است. ارتفاع این شهرستان از سطح دریا 500 متر می باشد که این میزان در همه جا یکسان نیست. وسعت این شهرستان در حدود 4194 کیلومتر مربع است.

از کوههای مهم آن: الله اکبر (که از رشته کوههای هزار مسجد است)، کوه چوریک، کوه مانیس، کوه خرپشتی داغ هستند. و از رودهای مهم آن می توان به: رود درونگر (که روی زندگی مردم منطقه اهمیت زیادی دارد)، رود زنگلانلو، رود قره تیکان اشاره کرد. معادن و منابع زیر زمینی درگز شامل (آهک، گج، سرب، گل سرشور، سنگ مرمر) می باشد. این منطقه به دلیل اینکه در داخل کوهستان هزار مسجد واقع است دارای آب و هوای سرد کوهستانی است البته در نواحی پست گرم و پوشیده از مراتع و چمنزار است. مرکز شهرستان درگز از آب و هوای گرم و نیمه مرطوبی برخوردار است که بیشترین درجه حرارت در تابستان 38 درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستان 2 درجه زیر صفر است و میزان بارندگی سالانه آن 350 میلی متر می باشد.

اطلاعات تاریخی
درگز سرزمینی با تمدن بیش از هفت هزار سال از یک طرف مرکز حکومت پارتیان و از طرفی نشان از زرتشتیان یکتا پرست دارد و کتاب مقدس زرتشتیان (اوستا) قدیمی ترین کتابی است که نام ابیورد در آن آمده است. از سویی به علت نزدیکی به مرو مرکز امپراطوری جهان اسلام مورد رفت و آمد شخصیت های سیاسی و علمی روزگار بوده و از مردمان اینجا مردمانی صاحب فکر و صاحب شخصیت و صاحب فرهنگ و اندیشه و تمدن ساخته است.
درگز در اصل داراگرد (شهر دارا) بوده که تیرداد اشک دوم پادشاه اشکانیان در سال 237 قبل از میلاد مسیح آن را در ناحیه آپارات (پارت – یونانی) ساخت و پایتخت دوم خود قرار داد در دوران اسلام این به داراجز و درجز و بعدها به درگز تغییر نام داد. تاریخ منطقه ای که شهرستان کنونی درگز در آن واقع گردیده پیشینه اش به دوران پیش از اسلام و به زمان مهاجرت آریایی ها به فلات ایران می رسد.منطقه ای که شهرستان درگز در آن قرار دارد از نظر قدمت مربوط می شود به دوران اشکانیان بدین صورت که تیرداد اول اشکانی به مناسبت پیروزی هایی که در جنگ با سلجوقیان بدست آورد شهر داراگرد را بنا نهاد. که در اثر مرور زمان به درگز تغییر نام یافت. از آن زمان به بعد این منطقه مورد تجاوز بیگانگان و یا مورد حمایت سرداران ایرانی بوده است. در کتاب خاوران راجع به ایجاد منطقه داراگرد آمده است که (آرشک، ارشک، اشک) از داراگرد اساس پادشاهی پانصد ساله پارتها را بنیان گذاشت.

سوغات
از مهم ترین سوغات مرزی شهرستان درگز می توان به برنج لائین و درونگر اشاره کرد که به لحاظ کیفیت و عطر بالا در نوع خود کم نظیر می باشد. همچنین کشمش و گردو درگز نیز از مرغوبیت خاصی برخوردار است. از دیگر سوغاتی های درگز جارو، سیب درختی (لبنانی و عباسی) و گلابی می باشند.

گردشگاه ها و مراکز تفریحی

پارک شادی
که قدیمی ترین پارک شهرستان می باشد.

پارک ملت
در فاصله یک کیلومتری شهر درگز در مسیر جاده درگز – چاپشلو واقع است.

پارک جنگلی چهل میر
که معروفترین دره منطقه است و در قسمت شرقی پارک تندوره واقع است.

دره امام قنبر
که در 20 کیلو متری جنوب شهر درگز قراردارد.

دره چرلاغ
که در 34 کیلومتری جنوب غربی شهر درگز قرار گرفته است.

دره درونگر و دره بادام
که در مسیر جاده درگز به قوچان و در امتداد رودخانه درونگر قرار دارد.

دره شمسی خان
که در قسمت جنوب شرقی شهر درگز در فاصله 50 کیلومتری دره درگز واقع شده است.

دره قزلق
این دره و قوزغان دره در مرز ایران و ترکمنستان حدود 45 کیلومتری شرق درگز واقع است.

آبگرم
منطقه آبگرم و اردوگاه امیدهای انقلاب اسلامی در 15 کیلومتری جنوب شهر درگز و در مسیر جاده درگز به دربندی واقع است.

قرخ قیز (چهل دختر)
در 5 کیلومتری جنوب شهر درگز قرار گرفته که کوهی منفرد و کم ارتفاع است. این کوه رسوبی و مربوط به دوران دوم و اواخر دوران سوم زمین شناسی است. نام قرخ قیز یادگاری از نیاکان اولیه است که از حدود پنج هزار سال پیش در این سرزمین می زیستند.

پارک ملی تندوره
که در منتهی الیه شمال شرقی کشور و در حدود شمالی استان خراسان در شهرستان درگز واقع است که با سیمایی کوهستانی و صخره ای با دره های عمیق و تپه ماهورهای بلند و مرتفع با شیب های متغیر در جهات مختلف جغرافیایی می باشد. و تندوره نام چشمه ای است که در این پارک جنگلی جاری می باشد به همین دلیل این پارک را تندوره می نامند. تندوره به زبان کردی به معنی تنور می باشد و از آنجایی که این چشمه از حوض هایی شبیه به تنور خارج می گردد بر آن نام تندوره نهاده اند.

غار قزلق
از نمونه غارهای این منطقه غاز قزلق یا غار دیو است که در 22 کیلومتری جنوب شرقی درگز بعد از روستای قزلق در نیمه راه ارتفاعات شازی و کانی گاز قرار دارد و از محل های اعتقادی و دیدنی درگز است که دارای 3 درب ورودی در کف دره و نیمه های بلند می باشد. طول غار حدود یکصد کیلومتر دارای دو دالان می باشد. نوع غار از غارهای آهکی است که احتمالا در دوران عصر حجر مورد استفاده انسانی بوده است.

غار شادمینه (شادمهنه)
واقع در 16 کیلومتری غرب درگز در 300 متری علامه شهرستانی که بقایای دژ نظامی مربوط به قرن پنجم و دوره سلجوقی می باشد.

صنایع دستی

پوستین دوزی
مردم درگز در سال 1300 شمسی قسمت عمده ای از احتیاجات خود را از قبیل فروشگاه پوشاک و… را تهیه می کردند، در زمستان مردان پوستینی یا قبایی که به آن چوخا می گویند از پشم گوسفند و موی بز به صورت یک نوع برک زبر و ضخیم می بافتند و به تن می پوشاندند. پوستین های درگز از حیث پرداخت در خراسان و حتی ایران معروف بوده اما امروز پوستین دوزی رونق خود را از دست داده و شاید تعداد کارگاه های آن از 5 مورد تجاوز نکرده باشد.

قالی بافی
این صنعت هنوز در بعضی از روستاها به صورت سنتی ادامه دارد و منبع درآمدی برای خانواده ها می باشد.